2010 yılında meydana gelen yangın nedeniyle hasar gören Haydarpaşa Garı’nın geleceği hakkında tartışmalar devam ediyor. Haydarpaşa ve Sirkeci gar alanları, Ağustos ayında imzalanan protokolle 29 yıllığına Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devredildi.
Son günlerde, Haydarpaşa’nın Sabancı Holding’e kiralanarak Galataport’a benzer bir alışveriş merkezi inşa edileceği yönünde iddialar ortaya atıldı. Ancak, Sabancı Holding bu iddiaları yalanladı.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, 31 Ekim’de Atatürk Kültür Merkezi’nde düzenlenen basın toplantısında, Haydarpaşa Garı’nın alışveriş merkezi olarak kullanılacağına dair iddiaları yalanladı. Ersoy, “Haydarpaşa ve Sirkeci’de tren hizmeti devam edecek, kültür ve sanat etkinlikleri gerçekleştirilecek, millet bahçesi oluşturulacak; ancak burada kesinlikle AVM veya otel olmayacak” şeklinde konuştu.
Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası (BTS), bu durumun Haydarpaşa ve Sirkeci’nin tam kapasite çalışan bir gar işlevini kaybedeceğini belirterek projeye itiraz etti. BTS, 17 Ekim’de Mimarlar Odası ile birlikte projeye karşı yürütmeyi durdurma ve iptal davası açtı.
Bakan Ersoy, “Haydarpaşa ve Sirkeci, Boğazın Birleştirici Gücü, Gar-Kültür-Sanat Projesi” çerçevesinde demir yolu ve tren taşımacılığının süreceğini açıkladı: “Öncelikle atıl durumdaki tescilli yapılar aslına uygun şekilde restore edilecek. Demir yolu taşımacılığı Haydarpaşa’da devam edecek çünkü burası, 100 yıldır gar olarak kullanılıyor.”
Ersoy, projede binaların arkeopark, arkeoloji müzesi, performans sanatları merkezi, kütüphane, tematik müze, sergi alanları ve sanat atölyeleri olarak değerlendirileceğini belirtti. Et ve Balık Kurumu binası ise performans sanatları merkezine dönüştürülecek. Gar binasının alt katı, gar personeli tarafından kullanılmaya devam edecek; üst katlarda ise kütüphane ve sergi alanları oluşturulacak. Silo bölgeleri, tematik müzeler ve sergi alanları olarak işlev görecek.
Bakan Ersoy, Haydarpaşa ve Sirkeci projelerinin 2026 yılına kadar tamamlanmasını hedeflediklerini de sözlerine ekledi. Ayrıca, Sirkeci Garı’ndaki bir tescilli yapının, Avrupa Türk vatandaşlarının göçü açısından önemli bir yere sahip olması nedeniyle Göç Müzesi olarak kullanılacağını açıkladı. Hem Haydarpaşa hem de Sirkeci’de planlanan “kültür vadisi” bölgelerinin Ekim 2026’da tamamlanarak millet bahçesi olarak kullanılacağı ifade edildi.
Protokol ile ilgili bilgiler ise şöyle: Haydarpaşa Garı ve arazisi, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Ağustos 2024’te imzalanan bir protokolle 71,1 milyar TL karşılığında 29 yıllığına Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devredildi. Sirkeci Gar bölgesi de 9,5 milyar TL’ye Bakanlık’a kiralandı. Protokolde, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın, belirlenen tüzel kişilikler ve ortaklıklarla kira sözleşmesi yapabileceği belirtiliyor. Ayrıca, alanın kültürel amaçlarla değerlendirilmesi için gerekli finansmanın bakanlık ve proje ortaklarınca karşılanacağı vurgulanıyor.
BTS, bu projelerin gar işlevinin sembolik hale geleceğini ve Haydarpaşa ile Sirkeci’nin tam kapasiteyle çalışan merkezi gar olma işlevini yitireceğini savunuyor. Sendika, 31 Ekim’de yaptığı açıklamada şu soruları gündeme getirdi:
Bakan Ersoy’a göre, evet, Haydarpaşa’ya tren gelecek ama tren sayıları önceki gibi olacak mı? Tren bakım, park alanları ve manevra sahaları olacak mı? Hızlı tren seferleri artacak mı? Haydarpaşa ve Sirkeci’de çalışan demiryolu personeline ne olacak?
BTS, Haydarpaşa ve Sirkeci’nin gar işlevinin yalnızca sembolik kalacağını ve bu süreçte demiryolcuların buralarda çalışamayacağını belirtiyor. Sendika, “Söğütlüçeşme’de yapılan viyadük ve AVM projesi nedeniyle çok sayıda ağaç kesildi ve yeşil alan yok edildi. Şimdi ise Haydarpaşa’da millet bahçesi yapılmak istenmesi düşündürücüdür,” dedi. “Burada söz konusu olan kamu yararı değil, kültür ve sanatı araç olarak kullanarak emekçileri yerinden etme, mülk edinme ve sermayeye yeni alanlar açma çabasıdır.”
Gazete Duvar, 30 Ekim’de Haydarpaşa Garı ve arazisinin Sabancı Holding’e verileceğine dair iddiaları gündeme taşıdı. Haberde, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile kira protokolü imzalanmadan önce, Güler Sabancı’nın elinde gar projesiyle görüntülendiği bir fotoğraf yer aldı. BTS Genel Sekreteri Murat Oral, bölgenin Galataport yapılmak istendiğini ve Güler Sabancı’nın protokolden 46 gün önce orayı ziyaret ettiğini belirtti. Oral, alanın Kültür ve Turizm Bakanlığı’na kiralanmasının “kandırmaca” olduğunu ifade etti.
Sabancı Holding ise kamuoyuna yönelik bir bilgilendirme notu yayımlayarak, “Sabancı olarak; Haydarpaşa Garı’na dair herhangi bir yatırım veya proje planımız bulunmamaktadır. Kamuoyuna saygıyla duyurulur,” açıklamasında bulundu.
“Haydarpaşa ve Sirkeci’ye ne olacak?” sorusu aslında yangından önce, 2000’li yılların başlarına kadar uzanmaktadır.
2004 yılında, Haydarpaşa Port projesi ile bölgenin dünya ticaret merkezi ve kruvaziyer limanı olarak yeniden yapılandırılması önerildi. Ardından gelen yıllarda ise Haydarpaşa’nın otel, kültür merkezi ve müze olarak kullanılacağına dair tartışmalar hiç durmadı.
Haydarpaşa Garı ve çevresi 2006 yılında “tarihi ve kentsel sit alanı” olarak ilan edilmesine rağmen, burayla ilgili projeler durmaksızın gündeme geldi.
2019 yılında, Haydarpaşa ve Sirkeci garlarına ait depo alanları, aylık 350 bin lira kira bedeli ile Hazerfen Danışmanlık Limited Şirketi’ne kiralandı. TCDD, kullanıma kapalı olan yaklaşık 29 bin metrekarelik depo alanlarının kültürel ve sanatsal etkinlikler için ihaleye çıkarılacağını duyurdu.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu ise, ihalede usulsüzlük yapıldığı iddialarıyla süreci hukuki yollara taşıma kararı aldı.
