Yas söz konusu olduğunda, hiçbir deneyim birbirine benzemez. Karmaşık duygularda yön bulmanın bir yol haritası yoktur ve üzücü bir duruma nasıl tepki vereceğiniz duruma göre değişir. Her ne kadar yas genellikle kayıp gerçekleştikten sonra konuşulsa da, yaklaşmakta olan bir kayba hazırlık olarak yas tutuyorsanız, önceden gerçekleşen, “ileriye dönük yas” denen bir şey yaşıyor olabilirsiniz.
“Beklentisel yas” nedir?
Beklentisel yas, yaklaşan bir ayrılık veya boşanmadan ölümcül bir hastalığın ilerlemesine veya sevilen birinin kaybına kadar her şeyi ifade edebilir. İleriye dönük yas, aynı zamanda son derece kişiselleştirilmiş bir duygusal süreçtir.
İnsanlar, genellikle ‘yanlış yas tuttuklarını’ veya çok uzun süre yas tuttuklarını düşünür, ancak yas tutma süreci sırasında ortaya çıkan duygulara yer açmak ve bunları hissetmenize izin vermek önemlidir. Bu, duygularınız hakkında konuşmak, güvendiğiniz bir arkadaşınıza yaslanmak ve acınızı sindirmek için ağlamanıza izin vermek olabilir.
Beklentisel yas, gerçek olay gerçekleşmeden önce yas tutma ve kayıpla ilişkili duyguları deneyimleme sürecidir. Genellikle bireyler kendilerinin veya değer verdikleri birinin, yaklaşan ölüm veya büyük bir yaşam değişikliği gibi önemli bir kayıpla karşı karşıya olduğunun farkında olduğunda ortaya çıkar. Gerçek kaybın gerçekleşmesi haftalar, aylar ve hatta yıllar sürebilir.
Beklentisel yas nasıl görünür?
Yas herkes için farklı görünür. Ancak, ileriye yönelik yasın ortak bir yönü, duygusal çalkantıdır. Sevdiği birini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya olan biri, nihai ayrılığa zihinsel olarak hazırlanırken derin bir üzüntü ve keder duygusu hissedebilir. Ancak üzüntünün pek çok biçimi olabilir ve aynı zamanda öfke, umutsuzluk, rahatlama, çaresizlik, suçluluk veya uyuşukluk unsurlarını da içerebilir. Yas doğrusal değildir ve çok çeşitli duyguları deneyimlemek doğaldır.
İleriye dönük yas ile uğraşırken, beklenen ayrılık veya kayıpla başa çıkmanın bir yolu olarak kendinizi arkadaşlarınızdan ve ailenizden duygusal olarak çekilmiş bulabilirsiniz. Alternatif olarak, eğer teselli ve destek arıyorsanız, ileriye dönük yas aileniz ve arkadaşlarınızla olan bağlarınızı güçlendirebilir.
Diğer bir ortak konu da, yaklaşan kayıp için bilişsel ve/veya psikolojik hazırlıktır. Bu, genellikle kişi ya da şey kaybolmadan hayatın nasıl olacağına dair sürekli düşünceler ve yansımalar olarak ortaya çıkar.
Beklentisel yas belirtileri
İleriye dönük yas; üzüntü ve derin bir kayıp duygusu büyük bir önem taşır ve bir dizi duygusal çalkantı ile kendini gösterir. Bunu, gözyaşları ve derin melankolinin eşlik ettiği yoğun üzüntü dalgaları da takip edebilir. Kaygı, endişe, korku, suçluluk, belirsizlik, çaresizlik, güçsüzlük ve duygusal tükenme duyguları da eklenebilir.
Davranışsal olarak bakıldığında, beklentisel yas yaşayan bireyler; bunaltıcı duygularla boğuşurken, olağan aktivitelerinden veya sosyal etkileşimlerinden uzaklaşabilir. Yalnızlık arayışına girebilirler. Uyku düzeninde, iştahta veya enerji seviyelerinde değişiklikler sık görülür ve daha önce keyif alınan aktivitelere karşı genel bir ilgi eksikliği söz konusu olabilir.
İleriye dönük yas ile ilgili bilişsel belirtilerden biri, yaklaşan kayıpla sürekli meşgul olmak, kişinin düşüncelerine ve zihinsel ortamına hakim olması ile ilgilidir. Kişiler sıklıkla kendilerini sürekli derin düşüncelere dalmak, anıları yeniden canlandırmak ve beklenen yokluğu veya değişimi düşünmekle meşgul bulurlar. Yaklaşan kayıpla ilişkili anılara, pişmanlıklara veya suçluluk duygularına aşırı odaklanmak da yaygındır. Bu da, günlük görevlere veya sorumluluklara odaklanmada zorluklara yol açabilir.
Fiziksel boyutta ise, kalıcı yorgunluk veya aşırı duygusal gerginlik nedeniyle duygusal olarak bitkin ve fiziksel olarak bitkin hissetme şeklinde ortaya çıkar. Bu baş ağrısı, kas gerginliği, nefes darlığı veya mide rahatsızlığı gibi fiziksel semptomlara da yol açabilir.
Kişinin ikili ilişkileri de olumsuz etkilenebilir. İleriye dönük keder yaşayan bireyler; özellikle yaklaşan kaybı paylaşanlarla ilişkilerinde artan gerilim veya çatışmayla karşılaşabilir. Çünkü, başa çıkma mekanizmaları, duygular veya beklentiler arasındaki farklılıklar, yanlış anlamalara veya anlaşmazlıklara yol açarak etkileşimlerin kalitesini etkileyebilir.
Beklentisel Yas ile nasıl başa çıkılır?
Beklentisel yas ile başa çıkmanın sihirli bir yolu yoktur. Ancak, ilk adım duyguları tanımak ve ihtiyaçlara yönelik bilinçli olmaktır. Kendinize çeşitli duyguları (üzüntü, öfke veya suçluluk) yargılamadan hissetme izni vermenizin yas sürecine yardımcı olabilir. Ayrıca, zamanla kabullenmek de duygusal iyileşmeyi kolaylaştırabilir.
Bununla birlikte; sevdiklerinizle açık ve dürüst konuşmalar yapmak, duyguları ifade etmek ve düşünceleri paylaşmak için bir çıkış noktası sağlayabilir ve zorlu bir dönemde bağlantı duygusunu geliştirebilir.
Danışmanlık, terapi ya da destek grupları da duyguları işlemek ve başa çıkma stratejilerini öğrenmek için güvenli bir alan sunabilir. Ayrıca, anlamlı anlar yaratmak ve sevdiğiniz kişiyle kaliteli zaman geçirmek, başa çıkmanıza ve bir kapanış veya huzur duygusu getirmenize de yardımcı olabilir.
Son olarak, kişisel bakım şarttır. İster egzersiz yapın, ister kitap okuyun, meditasyon yapın, ister hobilerinize zaman ayırın, kişisel bakım eylemleri, duygusal çalkantıların ortasında soluklanma anları sağlar.
Ne zaman destek alınmalı?
Beklentisel yas; yoğun duygusal sıkıntıya, izolasyona, geri çekilmeye, davranış veya işlevlerde değişikliklere, gergin ilişkilere veya kendine zarar verme veya intihar düşüncelerine dönüşmesi durumunda profesyonel yardım aramanın zamanı gelmiştir.
Aradığınız desteğin türü muhtemelen ihtiyaçlarınıza ve tercihlerinize bağlı olacaktır, ancak bir terapist, danışman veya destek grubuyla iletişim kurmak; duyguları işlemek, içgörü kazanmak ve başa çıkma mekanizmaları geliştirmek için bir alan sunabilir.
